www.zbrodnia.of.pl / psychologia / Słownik wyrażeń psychologicznych


psychologia	Słownik wyrażeń psychologicznych
Potwory czy ofiary? Batalia psychiatrów Portret psychologiczny mordercy Słownik Zaburzenia osobowości	A . B . C . D . E . F . G . H . I . K . L . M . N . O . P . R . S . Ś . T . U . W . Z A Abstrakcja Wspólna charakterystyka dla wielu różnych obiektów indywidualnych. Adaptacja Zmiana wrażliwości organu sensorycznego, będąca wynikiem trwającej stymulacji. W szerszym znaczeniu - każda zmiana umożliwiająca organizmowi efektywniejsze reagowanie na otoczenie. Adrenalina Hormon wydzielany przez rdzeń nadnerczy, wzmagający efekty działania nerwów sympatycznych. Afektywność Wymiar uczuć, rozciągający się pomiędzy dwoma biegunami skali: przyjemne - nieprzyjemne. Czasem w skrócie zwany skalą P - N. Ambiwertyk Osoba, u której występuje równowaga cech intrawertywnych i ekstrawertywnych. Amencja W literaturze anglosaskiej - upośledzenie umysłowe. Amnezja Dysocjacja polegająca na tym, że część doświadczeń z przeszłości danej osoby zostaje całkowicie wyparta. Analiza czynnikowa Metody, dzięki którym statystycy wyodrębniają cechy główne, podstawowe wymiary osobowości oraz czynniki grupowe inteligencji. Anatomia Nauka o budowie zwierząt i roślin. Animizm Skłonność, typowa dla dzieci w wieku przedszkolnym, do przypisywania cech życia przedmiotom martwym. Anosmia Całkowity brak zmysłu powonienia. Antagonizm Przeciwstawne działanie impulsów nerwowego układu parasympatycznego i układu sympatycznego na dany organ. Antropologia Nauka o obyczajowości, kulturze i wierzeniach oraz o zróżnicowaniu poszczególnych ras ludzkich. Antropomorfizm Pierwotna, egocentryczna skłonność do przypisywania ludzkich motywów przedmiotom i zjawiskom naturalnym. Ataraktyki Tak zwane trankwilizatory lub leki psychotropowe. Ich nazwa pochodzi od greckiego słowa oznaczającego spokój. Autonomia funkcjonalna Siła motywacyjna nawyków utrwalonych pierwotnie w celu realizacji innych motywów. Autonomiczny układ nerwowy Część systemu nerwowego, której podlegają gruczoły dokrewne i mięśnie gładkie organów wewnętrznych. B Behawioralna terapia. Metoda leczenia oparta na prawach teorii uczenia się. Behawioryzm Kierunek w psychologii odrzucający doświadczenia świadome i nieświadome jako zbyt subiektywne i nie podlegające badaniu naukowemu. Behawioryści koncentrowali się na takich wzorcach zachowań, jak reakcje warunkowe. Twórcą tego kierunku był John Watson. Bliźnięta dwujajowe Bliźnięta, które rozwinęły się z odrębnych komórek jajowych. Mogą być tej samej lub różnej płci. Błąd hojności Nie uświadomiony błąd przeprowadzającego badanie, polegający na ocenianiu wyżej osób znajomych niż obcych. Bodziec Każdy rodzaj mechanicznej lub chemicznej zmiany, o charakterze sensorycznym, czyli oddziałującej na narządy zmysłów. Brytyjska skala umiejętności Stosunkowo nowa skala inteligencji stosowana w badaniach dzieci do siedemnastego roku życia. C Cecha dominująca Cecha, która ujawnia się u każdej jednostki będącej nosicielem jej genu. Cecha recesywna Cecha, która nie ujawnia się u osobnika posiadającego drugi gen cechy dominującej. Cecha Właściwość fizyczna lub psychologiczna. Choleryk Człowiek łatwo się irytujący. Jeden z czterech "typów temperamentów" Galena. Chromosom Mikroskopijne, barwne ciałko w jądrze komórki. Zawiera geny. Cicha mowa Bezgłośne ruchy krtani podczas cichego czytania. Czopki Komórki w centralnej części siatkówki, w kształcie małego stożka, wrażliwe na kolory. Cztery humory Cztery płyny ciała, wyróżnione i scharakteryzowane przez starożytnego lekarza greckiego, Hipokratesa. Były to według niego: żółta żółć, czarna żółć, krew oraz flegma. Cztery temperamenty Cztery typy osobowości wyodrębnione w początkach naszej ery przez Galena: choleryk, melancholik, sangwinik i flegmatyk. Galen powiązał je z "humorami" Hipokratesa. Czynniki grupowe Zdolności dotyczące pewnych nawykowych sposobów rozumowania lub myślenia symbolicznego. Czynność odruchowa Nie wyuczona, automatyczna reakcja mięśni na określony bodziec. D Demencja starcza Psychoza organiczna spowodowana degeneracją i zanikiem komórek nerwowych mózgu u starych ludzi. Demencja Otępienie, zwłaszcza związane z upośledzeniem funkcji myślenia i pamięci. Dezorientacja Stan umysłowego zagubienia, niepewności własnej tożsamości lub miejsca pobytu. Dipsomania Chorobliwy pociąg do alkoholu. Dojrzałość umysłowa Etap, na którym człowiek przestaje uzyskiwać wyższe wyniki w teście inteligencji, osiągany pomiędzy czternastym a osiemnastym rokiem życia. Dojrzewanie Całkowity rozwój zdolności. Dojrzewanie Okres przejściowy pomiędzy dzieciństwem a dorosłością. Domykanie postaci Tendencja do postrzegania niepełnych wzorów jako wzorów pełnych. Doznania sensoryczne Odbieranie bodźców przez narządy zmysłów. Dyfuzja Stan emocjonalnego pobudzenia, w trakcie którego jednostka robi wiele bezcelowych i przesadnych ruchów oraz wykonuje zwykłe czynności w sposób zbyt gwałtowny. Dysfunkcja Nieprawidłowe funkcjonowanie określonych narządów organizmu. Dysocjacja Mechanizm obronny, w trakcie którego pewien zespół procesów umysłowych wymyka się spod kontroli świadomości i zaczyna funkcjonować samodzielnie. Dystrofia mięśni Choroba, której objawem jest upośledzenie zmysłu kinestetycznego. Intelekt pozostaje nie zaburzony. Dywergencja Ruch oczu adaptujący je do widzenia przedmiotów oddalających się. Dzieciństwo 1. Z prawnego punktu widzenia jest to okres przed ukończeniem osiemnastego roku życia. 2. W znaczeniu potocznym - dotyczy osoby przed okresem dojrzewania. 3. W psychologii oznacza przedział wiekowy od trzeciego roku życia do okresu dojrzewania. Dziedziczność Przekazywanie cech następnym pokoleniom poprzez reprodukcję. E Echolokacja. Zdolność, najlepiej rozwinięta u ludzi niewidomych, do określania lokalizacji przedmiotów poprzez zmysł słuchu. Efekt "halo" Błąd w całościowej ocenie danej osoby, polegający na zaniżaniu lub zawyżaniu oceny wszystkich jej cech pod wpływem negatywnego lub pozytywnego nastawienia wynikającego z oceny jakiejś pojedynczej cechy. Ego Doświadczający podmiot, jaźń. W psychoanalizie jest to ta część osobowości, która odpowiada za kontakt z rzeczywistością. Egocentryzm Mechanizm powodujący, że dana osoba dąży do skupiania na sobie uwagi otoczenia i ukrywa własna niedoskonałość, uciekając się do wychwalania siebie oraz do innych, podobnych zachowań. Ekstrowertyk Według definicji Junga jest to osoba zainteresowana głównie zewnętrznym światem przedmiotów i ludzi. Jego przeciwieństwem jest introwertyk. Emocja Reakcja afektywna charakteryzująca się zmianami uczuć, zachowania oraz wewnętrznym pobudzeniem. Endokrynologia Nauka badająca hormony wydzielane przez gruczoły dokrewne. Enuresis Moczenie bezwiedne, głównie podczas snu (moczenie nocne - enuresis nocturna). Epilepsja Chroniczne zaburzenie o wielu odmianach. Jego symptomy obejmują konwulsje i okresową utratę świadomości. Estrogeny Sterydowe hormony płciowe żeńskie. Etiologia Studium przyczyn i uwarunkowań określonej choroby lub anomalii. Etnologia Nauka zajmująca się porównawczym badaniem kultur ludzkich, głównie ludów niecywilizowanych - ich mowy, zwyczajów i instytucji społecznych. Bada również powiązania osobowości z kulturą. Eugenika System poglądów dotyczących poprawy gatunku ludzkiego wykorzystujący znajomość praw dziedziczenia. F Facylitacja społeczna Ułatwiająca wykonanie czynności obecność znajomych osób. Fantazjowanie Zaspokojenie motywów w wyobraźni. Fiksacja Przerwa w ruchach gałek ocznych - na przykład w trakcie czytania jednej linii drukowanego tekstu. Terminem tym określa się również wstrzymanie rozwoju - na przykład emocjonalnego - na określonym, niedojrzałym etapie. Fizjologia Nauka o normalnych funkcjach organizmów zwierzęcych lub poszczególnych organów. Fizjologiczna granica uczenia się Górna granica zdolności uczenia się i zapamiętywania u danej osoby. Flegmatyk Spokojny. Jeden z czterech typów temperamentów Galena. Fobia Wyparty lęk przeniesiony na neutralny przedmiot lub sytuację. Fuga Ucieczka mająca na celu uniknięcie problemów, wyparta później ze świadomości. Funkcjonaliści Zwolennicy kierunku w psychologii kładącego nacisk na sposób, w jaki ludzie wykorzystują swój potencjał umysłowy, aby przystosować się do środowiska. G Gang Nieformalna, wewnętrznie zwarta i lojalna wobec siebie grupa dzieci w wieku dojrzewania. Genetyka Nauka o prawach dziedziczności. Geny Mikroskopijne elementy zawarte w chromosomach będące nośnikiem indywidualnych cech dziedzicznych. Gestalt Słowo niemieckie oznaczające "postać". Odnosi się do szkoły w psychologii podkreślającej znaczenie wglądu w procesie uczenia się oraz ludzką tendencję do postrzegania form w całości. Głuchota przewodzeniowa Utrata słuchu spowodowana obniżeniem elastyczności połączeń pomiędzy trzema kostkami ucha środkowego. Gonady Gruczoły płciowe: u mężczyzn jądra, u kobiet jajniki. Gruczoł przysadkowy Jeden z gruczołów dokrewnych, umiejscowiony u podstawy mózgu. Wydziela hormony wpływające na wzrost, rozwój płciowy i przemianę materii. Gruczoły dokrewne Organy wewnętrzne wydzielające do krwi substancje chemiczne zwane hormonami. W przeciwieństwie do innych gruczołów, jak gruczoły łzowe czy śluzowe, nie posiadają żadnych kanalików czy przewodów prowadzących do określonych części ciała. H Halucynacje Zmysłowe doświadczenia nie wywołane adekwatnymi bodźcami zewnętrznymi. Hebefrenia Forma schizofrenii charakteryzująca się głuptactwem i zdziecinnieniem. Towarzyszy jej silny defekt. Hemofilia Dziedziczne zaburzenie krzepliwości krwi występujące u mężczyzn. Hipnoza Przejściowy stan organizmu przypominający głęboki sen, podczas którego dana osoba zachowuje świadomą kontrolę nad swym zachowaniem i uczuciami zgodnie z sugestiami hipnotyzera. Hipochondria Chorobliwa koncentracja na stanie własnego zdrowia. Hipoteza Prawdopodobne wyjaśnienie, które przyjmuje się jako prawdziwe aż do chwili, gdy zostanie wykazana jego fałszywość. Histeria Stan osoby, u której lęk w nie uświadomiony sposób przechodzi w objawy fizyczne. Symptomy te - w mniejszym lub większym stopniu - są niezależne od woli histeryka i pozostają poza jego kontrolą. Homoseksualista Osoba nawiązująca kontakty seksualne z przedstawicielem tej samej płci. Hormony Substancje chemiczne wydzielane wewnętrznie przez gruczoły dokrewne. Wpływają na system nerwowy, a często dublują jego działanie. I Iloraz inteligencji (I.I.) Liczba wyrażająca wynik badania danej osoby testem inteligencji ogólnej. Uzyskuje się ją przez podzielenie wieku umysłowego przez wiek życia i pomnożenie przez 100. Ustalono, że wartość przeciętnego ilorazu inteligencji dla dowolnego wieku życia wynosi 100 (angielski skrót: I.Q.). Iloraz zdolności mechanicznych (technicznych) Liczba stanowiąca wskaźnik zdolności mechanicznych (technicznych) danej osoby. Uzyskuje się ją przez podzielenie wieku zdolności mechanicznych przez wiek życia i pomnożenie przez 100 (angielski skrót: M.A.Q.). Iluzja Zmieniona, nierealna percepcja rzeczywistych przedmiotów. Insomnia Bezsenność, niezdolność do snu w normalnych warunkach. Instynkt Wrodzone, nie wyuczone, niezmienne zachowanie w odpowiedzi na określony bodziec środowiskowy. Reakcje tego rodzaju są wspólne dla danego gatunku. Inteligencja Zdolność oryginalnego myślenia i rozwiązywania problemów w sposób twórczy. Zdolność uczenia się, rozumienia i przyswajania nowych pojęć i nowych punktów widzenia. Introspekcja Obserwacja własnych procesów świadomości: uczuć, myśli i wyobrażeń. Introwertyk Zgodnie z definicją Junga jest to osoba nastawiona głównie na własne myśli i uczucia. Przeciwieństwem jest ekstrawertyk. Intuicja Bezpośrednia wiedza o czymś, nie poprzedzona wstępną analizą i rozumowaniem. K Kanon Lloyda Morgana Ostrzeżenie dziewiętnastowiecznego angielskiego psychologa, by nie przypisywać ludzkich cech zwierzętom. Katatonia Agresywna forma schizofrenii, cechująca się albo całkowitym zahamowaniem reakcji, albo skrajną gwałtownością. Klimakterium "Zmiana życiowa". U kobiet zwana menopauzą. Kompensacja Mechanizm przystosowawczy mający na celu ukrycie słabych stron danej osoby poprzez jej koncentrację na innych cechach. Kompensacyjne ruchy Płynne ruchy oczu wraz ze zwracaniem głowy na boki w celu obejrzenia przedmiotu pod różnymi kątami. Kompleks Edypa Pragnienie dziecka, by zająć miejsce rodzica tej samej płci, aby zyskać miłość rodzica płci przeciwnej. Opisany przez Freuda. Jego nazwa pochodzi od mitycznego króla greckiego, Edypa, który zabił swego ojca i ożenił się z matką, nieświadomy faktu pokrewieństwa. Kompleks kastracji Lęk chłopców przed utratą penisa jako karą za kazirodcze pragnienia. Dziewczynki brak penisa traktują jako karę już wymierzoną. Kompleks niższości Postawa, często nieświadoma, wywołana silnym poczuciem własnej niekompetencji i braku wartości. Kompleks W terminologii freudowskiej jest to system nieświadomych, emocjonalnie zabarwionych idei wpływających na myślenie, postrzeganie i zachowanie. Kompulsja Irracjonalna czynność przewijająca się w zachowaniach danej osoby, stanowiąca zwykle obronę przed obsesją. Konwergencja Ruchy oczu przystosowujące je do widzenia zbliżającego się przedmiotu. Korelacja Stopień zgodności pomiędzy dwoma zbiorami pomiarów, wyrażony liczbowo przez tzw. współczynnik korelacji. Jeśli jego wartość wynosi 0, oznacza to brak zgodności, jeśli zaś wynosi 1, to zgodność jest pełna. Jeżeli wartość współczynnika sytuuje się pomiędzy 0 a 1, mówimy wówczas o korelacji częściowej. Krzywa uczenia się Graficzna reprezentacja czasu, jakiego jednostka potrzebuje do rozwiązania określonego problemu w kolejnych próbach. L Labirynt Skomplikowany system przejść, wśród których trudno odnaleźć drogę do celu. Lęk Neurotyczny strach przed antycypowanymi problemami. Zwiemy go niepokojem, jeśli jest długotrwały i łagodny, a paniką, jeśli jest krótki i intensywny. Libido Termin psychoanalityczny oznaczający pełen zasób energii życiowej danej osoby. Termin ten bywa stosowany bardziej specyficznie na określenie energii seksualnej. Lobotomia Operacja polegająca na przecięciu części włókien łączących płaty czołowe mózgu ze wzgórzem wzrokowym, przeprowadzana w celu zmniejszenia dopływu napędu afektywnego do płatów czołowych i wyeliminowania gwałtownych uczuć nienawiści i poczucia winy. M Mania Psychotyczne pobudzenie. Masochizm Niezdolność uzyskiwania zaspokojenia seksualnego bez doznawania bólu lub cierpienia. Mechanizmy Rozmaite rodzaje nawyków nabywanych w celu realizacji motywów. Mediana Termin statystyczny oznaczający element zajmujący dokładnie środkowe miejsce listy, której wszystkie elementy uporządkowane są według wielkości. Medycyna psychosomatyczna Dziedzina medycyna i psychologii stosowanej zajmująca się wykrywaniem i leczeniem schorzeń, których symptomy wywołane są napięciami emocjonalnymi. Melancholia inwolucyjna Psychoza funkcjonalna występująca w okresie przekwitania , charakteryzująca się silną depresją. Melancholik Przygnębiony. Jeden z czterech temperamentów Galena. Menopauza Ustanie miesiączkowania u kobiet następujące zwykle pomiędzy czterdziestym a pięćdziesiątym rokiem życia, któremu czasem towarzyszą niewielkie zmiany osobowości. Metabolizm Wszelkie procesy chemiczne zachodzące w komórkach ciała, związane z przekształcaniem pożywienia w energię, odbudową tkanek i wydalaniem produktów przemiany materii. Modalna Termin statystyczny oznaczający najpowszechniej występujący element na liście. Motyw Tendencja do działania zapoczątkowana popędem, a zakończona przystosowaniem się. Myślenie drogą prób i błędów Proces uczenia się, w którym człowiek rozwiązuje określony problem dopiero po serii przypadkowych reakcji. Myślenie Odkrywanie lub wynajdywanie rozwiązań problemów. Myxoedema Stan spowolnienia wywołany niedostatkiem wydzielania hormonu tyroksyny przez tarczycę. N Narządy zmysłów Wyspecjalizowana część ciała, wybiórczo wrażliwa na pewne typy zmian w otoczeniu, a na inne nie. Przykładem jest oko. Nawyk Forma pamięci ujawniająca się poprzez automatyczne wykonywanie wyuczonej reakcji. Negatywizm Forma zachowania wyrażająca opór wobec władzy dorosłych. Jest to tzw. faza "nie, nie", której szczytowe nasilenie występuje w trzecim roku życia. Nerw wzrokowy Droga nerwowa, która przepływa bodziec świetlny od oka do mózgu. Nerwica traumatyczna Drastyczne zaburzenie osobowości wywołane nagłym, ostrym szokiem, interpretowanym jako realne zagrożenie życia. Jeśli spowodowane jest ono przeżyciami wojennymi, nazywane bywa nerwicą wojenną. Nerwica Skrajna, wadliwa forma mechanizmu przystosowania. Nerwy parasympatyczne Część autonomicznego układu nerwowego odpowiedzialna za normalne funkcjonowanie organizmu. Nerwy sympatyczne. Część autonomicznego układu nerwowego. Neurastenia Stan neurotyczny, którego głównym objawem jest ciągłe uczucie zmęczenia. Neurotyk Osoba cierpiąca na nerwicę. Nieświadomy Nie rozpoznany lub nie zamierzony świadomie, wywierający jednak wpływ na zachowanie. Norma Standard; najczęściej uzyskiwany w określonych warunkach wynik. Nowy mózg Najbardziej złożona, ewolucyjnie najpóźniej powstała część mózgu człowieka. Kontroluje myślenie i czynności celowe. O Obiektywny Oparty na faktach; niezależny od osobistych nastawień. Obraz ejdetyczny Żywy, dokładny obraz wzrokowy. Obraz następczy Wzrokowe doznanie zmysłowe, które trwa jeszcze po usunięciu bodźca zewnętrznego. Przykładem jest widzenie barwnych plamek po spojrzeniu w słońce. Obsesja Uporczywa myśl lub pragnienie, uznawane przez osobę, u której się pojawia, za mniej lub bardziej irracjonalne. Odruch źreniczny Samoistne zwężenie źrenicy oka pod wpływem nagłego, silnego światła. Okres wczesnodziecięcy Pierwsze trzy lata życia. Osobowość psychopatyczna Osobowość jednostki częściowo lub wcale nie rozumiejącej obowiązujących norm etycznych, w związku z czym zachowującej się antyspołecznie lub niemoralnie. Osobowość Złożony system motywów wyrażający się w cechach niepowtarzalnego sposobu przystosowywania się danej jednostki do otoczenia. P Pamięć Aktualna wiedza o przeszłych doświadczeniach. Panika Przejściowy atak silnego strachu. Paranoja Psychoza funkcjonalna charakteryzująca się podejrzliwością wobec motywów innych osób i trwałymi urojeniami wielkości lub prześladowczymi. Pareza Psychoza organiczna spowodowana uszkodzeniem mózgu przez kiłę. Pasożyt Organizm żyjący kosztem innych organizmów - całkowicie bezużyteczny dla żywiciela. Personifikacja Przypisywanie cech postaci ludzkich przedmiotom martwym lub zwierzętom. Placebo Nieszkodliwa, neutralna imitacja leku (np. tabletka z cukru), podawana pacjentom histerycznym z sugestią, że jest to silny środek leczniczy. Plamka żółta Obszar w centralnej części siatkówki oka wypełniony czopkami, najbardziej wrażliwy na światło dzienne. Plateau Okres w procesie uczenia się, podczas którego nie następuje wzrost efektywności. Na wykresie "krzywej uczenia" reprezentuje go prosty, poziomy odcinek. Podstawowe wymiary osobowości Wymiary osobowości, których wzajemna korelacja statystyczna jest niska, co oznacza, że są rozdzielne i dotyczą rzeczywiście odrębnych cech. Podwójna osobowość Alternatywna tożsamość przyjmowana nagle przez niektóre osoby cierpiące na amnezję. Pojęcie Wyobrażenie utworzone przez wydzielenie właściwości lub relacji wspólnych dla pewnej kategorii przedmiotów lub idei. Poligraf Znany jako wykrywacz kłamstw. Jest to urządzenie reagujące na niewielkie nawet zmiany ciśnienia krwi, pulsu, rytmu oddechowego i reakcji skórno-galwanicznej, które to pojawiają się zwykle w stanie emocji towarzyszącym kłamstwu. Popęd Trwały bodziec, zazwyczaj fizjologiczny, wymagający określonej reakcji przystosowawczej. Postawy Określone cechy różnych sposobów reagowania, myślenia i odczuwania jednostki w stosunku do rozmaitych aspektów środowiska. Postrzeganie pozazmysłowe Termin oznaczający domniemaną postrzegania obiektów lub odbierania komunikatów bez pośrednictwa narządów zmysłów. Często stosuje się skrót ESP (extrasensory perception). Postrzeganie Akt interpretacji bodźca zarejestrowanego przez mózg za pośrednictwem aparatu zmysłowego. Pręciki Komórki na obrzeżach siatkówki, w kształcie cylindrycznym, wrażliwe na światło o niewielkim natężeniu. Progestyna Hormon żeński regulujący cykl owulacji i menstruacji. Projekcja Przypisywanie własnych motywów innej osobie, co jest formą ukrycia źródła psychicznego konfliktu. Przewarunkowanie Uczenie reakcji przeciwnej do niepożądanej reakcji warunkowej. Przystosowanie Sposób, w jaki dana osoba efektywnie wiąże się ze swoim środowiskiem. Psychiatria Dziedzina medycyny, zajmująca się zaburzeniami umysłowymi i zaburzeniami emocjonalnymi oraz ich leczeniem. Psychoanaliza Nazwa utworzona przez Zygmunta Freuda w 1896 roku na oznaczenie jego metod badawczych i terapii. Kierunek w psychologii podkreślający wagę nieświadomych procesów umysłowych u osób zdrowych i zaburzonych. Psychochirurgia Operacje mózgu mające na celu uleczenie niektórych zaburzeń umysłowych. Psychodrama Specjalistyczna technika psychoterapii polegająca na tym, że pacjent odgrywa przed grupą innych pacjentów role i sytuacje, które mają związek z jego osobistymi problemami. Psychogenne Związane ze stanami lub przyczynami o charakterze psychologicznym. Psychogram Wykres obrazujący na kilku skalach występowanie i nasilenie określonych cech lub czynników psychicznych, zgodnych z wynikami poszczególnych testów uzyskanymi przez dana osobę. Często nazywany jest profilem osobowości. Psychologia Nauka o jednostkowym zachowaniu i doświadczeniu. Psychoterapia Leczenie umysłowych i emocjonalnych zaburzeń oraz łagodniejszych form wadliwego przystosowania za pomocą technik psychologicznych. Psychoza funkcjonalna Jest to psychoza, jak schizofrenia lub paranoja, której nie można wyjaśnić żadnymi zmianami w systemie nerwowym pacjenta. Psychoza maniakalno-depresyjna Zaburzenie psychotyczne charakteryzujące się okresami (zwykle występującymi naprzemiennie) depresji i pobudzenia. Psychoza organiczna Psychoza, która stanowi następstwo zmian fizycznych w organizmie (np. demencja starcza). Psychoza Zaburzenie umysłowe lub osobowościowe, poważniejsze niż nerwica, charakteryzujące się nierealistycznym zachowaniem, często na tyle niebezpiecznym dla pacjenta lub jego otoczenia, że konieczna jest hospitalizacja. PTC Fenylotiokarbamid - substancja chemiczna, której smaku część ludzi nie czuje, natomiast dla reszty populacji (ok. 70%) ma ona kwaśny smak. Purpura wzrokowa Rodopsyna. Związek chemiczny występujący w warstwie siatkówki, który ulega rozkładowi pod wpływem światła i odtwarza się w ciemności. Wymaga obecności witaminy A. R Racjonalizacja Podawanie społecznie akceptowanych powodów czynności, których motywy są dwuznaczne. Reakcja Odpowiedź na bodziec. Reakcja obronna Wzorzec reakcji lub mechanizm obronny, który chroni jednostkę przed określoną wadą własnej osobowości lub zagrożeniem zewnętrznym. Reakcja pozorowana Ukrycie motywu reakcji poprzez wyrażanie go w sposób przeciwny do rzeczywistej intencji. Reakcja ukryta Reakcja trudno dostrzegalna, jak na przykład bezgłośny szept. Reakcja warunkowa Zachowanie wywołane bodźcem, który pierwotnie był neutralny. Reakcje jawne Reakcje łatwe do zaobserwowania, jak na przykład płacz lub śmiech. Receptor Patrz: narządy zmysłów. Regresja Cofnięcie się osoby w określonym wieku do mechanizmów przystosowawczych właściwych dla wieku młodszego. Zwana również retrogresją. Represja Mechanizm adaptacyjny polegający na tym, że pewne wspomnienia i motywy nie są dopuszczane do świadomości i funkcjonują tylko na nieświadomym poziomie osobowości. Reprodukcja Forma pamięci dokładnie odtwarzająca lub kopiująca pewne treści. Rozkład normalny Typowy rozkład wyników testu, w kształcie dzwonu (tzw. krzywa rozkładu normalnego), co oznacza, że większość wyników mieści się w środku, a najmniej na krańcach. Rozpoznanie Forma pamięci polegająca na tym, że określone przypomnienie następuje w momencie zmysłowego kontaktu z daną rzeczą. Rozumowanie Forma myślenia, w której symbolicznie wypróbowuje się możliwe rozwiązania problemu. Ruchy regresywne Ruchy oczu podczas czytania polegające na powrocie do słów już przeczytanych. Rzetelność Zgodność wyników dwóch różnych pomiarów tej samej cechy. S Sadyzm Niemożność osiągnięcia pełnej satysfakcji seksualnej bez zadawania bólu. Sangwinik Pogodny. Jeden z czterech temperamentów Galena. Schizofrenia Psychoza funkcjonalna, charakteryzująca się retrogresją, halucynacjami, urojeniami i ogólnym wycofaniem się z otoczenia. Siatkówka Tylna warstwa w oku, wrażliwa na światło, na którą rzutowane są obrazy widzianych przedmiotów. Skala ocen Linia mająca reprezentować określony wymiar osobowości, na której zaznacza się w jakimś punkcie swoją ocenę cech danej osoby. Jeden koniec odcinka wyznacza najniższy stopień nasilenia danej cechy, drugi zaś koniec - stopień najwyższy. Socjalizacja Nauka takiego sposobu zachowania, by był on akceptowany przez rodzinę i społeczeństwo. Socjologia Nauka o charakterze, pochodzeniu i rozwoju ludzkich grup i więzi społecznych. Somnambulizm Dysocjacja polegająca na tym, że dana osoba usiłuje zrealizować podczas snu to, czego nieświadomie pragnie. Zwana także lunatyzmem. Sprzężenie z płcią Powiązanie określonych cech fizycznych z płcią męską lub żeńską. Na przykład ślepota na barwy i łysienie wiąże się z płcią męską. Stary mózg Starsza i prymitywniejsza część mózgu człowieka. Kontroluje czynności automatyczne zarówno wrodzone, jak i nawykowe. Mieszczą się w nim ośrodki uczuć i doznań zmysłowych. Stereotypizacja Przypisywanie konkretnych cech jakiejś osobie tylko dlatego, że należy ona do określonej klasy lub grupy społecznej. Strukturaliści Szkoła w psychologii, według której złożone doświadczenie psychiczne stanowią "struktury" zbudowane z prostych elementów, podobnie jak związki chemiczne są zbudowane z pierwiastków. Głównym przedstawicielem tej szkoły jest Wilhelm Wundt. Stupor Stan skrajnej depresji, w którym pacjent zastyga w milczeniu i w bezruchu. Subiektywny Dotyczący uczuć, myśli i wyobrażeń jednostki. Sublimacja Skierowanie energii określonego motywu ku innemu działaniu. Sumienie System ideałów, poprzez które jednostka kieruje swym zachowaniem i ocenia je. Sygnał Bodziec symbolizujący inny, bardziej złożony bodziec. Symbol Bodziec, który reprezentuje inny bodziec. Syringomelia Rzadka choroba, której objawem jest utrata wrażliwości na ciepło i zimno. Szok Skrajny stopień pobudzenia emocjonalnego objawiający się brakiem koherencji i zachowaniem zbliżonym do stuporu albo delirium. Ś Ślepa plamka Punkt, w którym nerw wzrokowy łączy się z siatkówką. Ponieważ brak w tym miejscu zarówno czopków, jak i pręcików, punkt ten nie odbiera wrażeń świetlnych. Ślepota na barwy Niezdolność odróżniania pewnych kolorów. Pełna ślepota na barwy zdarza się rzadko, ale widzenie tylko dwóch kolorów występuje już u co piętnastego człowieka. Ślepota zmierzchowa Niezdolność prawidłowego widzenia nocą, co wiąże się z deficytem purpury wzrokowej w pręcikach siatkówki. Średnia Termin statystyczny oznaczający średnią arytmetyczną pewnych wielkości. Środowisko Wszelkie wpływy na jednostkę, poza dziedzicznymi. Świadomość Całość doświadczeń i procesów myślowych danej osoby w określonym momencie. T Temperament Emocjonalne cechy osobowości danej jednostki. Test Apercepcji Tematycznej Projekcyjny test osobowości, w którym demonstruje się pacjentowi serię ilustracji i prosi o opowiedzenie historii opartej na motywie każdego z obrazków. Test projekcyjny Test, w którym osoba badana ujawnia charakterystyczne dla niej sposoby myślenia i odczuwania w toku twórczego rozwiązywania problemu. Test Rorschacha Projekcyjny test osobowości, w którym badana osoba otrzymuje instrukcję opowiedzenia, co widzi w każdej z zaprezentowanych atramentowych plam. Testosteron Męski hormon płciowy, którego niedobór wstrzymuje naturalny rozwój cech płciowych. Testy werbalne Testy inteligencji, których wykonanie opiera się w dużej mierze na formie słownej. Trafność Stopień, w jakim test mierzy to, co zgodnie z założeniami powinien zmierzyć. Trankwilizatory Leki z grupy ataraktyków, które rozluźniają pacjenta, zapewniając uczucie spokoju i zadowolenia i uwalniają od lęku lub przynajmniej od jego fizycznych symptomów. Transfer Zastosowanie środków lub metod właściwych dla określonej dla określonej sytuacji do sytuacji odmiennej. Trauma Ostry, nagły szok, który pozostawia trwały ślad w osobowości. Typ Kategoria osób mających jakąś wspólną cechę. Według psychologów jest to koncepcja błędna, gdyż ludzi nie da się podzielić na rozłączne typy. U Uczenie się Mniej lub bardziej trwałe zmiany zachowania spowodowane przeszłymi doświadczeniami. Polegają zwykle na pokonaniu trzech (czasem tylko jednego lub dwóch) etapów: 1) odkryciu nowego rozwiązania problemu; 2) zapamiętaniu rozwiązania; 3)nabraniu wprawy w radzeniu sobie z problemem lub utworzeniu nawyku. Uczenie sprawcze Rodzaj warunkowania, które było przedmiotem badań B. F. Skinnera. Od warunkowania klasycznego różni się tym, że zachowanie generowane jest przez samo zwierzę, a nie jest wywoływane przez bodziec. Uprzedzenie Silna i zazwyczaj negatywna postawa wobec określonej klasy lub grupy społecznej. Urojenia Przekonania lub wierzenia, których jednostka nie zmienia pomimo zaistnienia obiektywnych dowodów ich fałszywości. W Warunkowanie Uczenie kojarzenia znanej już reakcji z nowym bodźcem. Wgląd Nagłe zrozumienie związku pomiędzy elementami w toku rozwiązywania problemu. Olśnienie. Wiek umysłowy Wiek dzieci na normalnym poziomie umysłowego rozwoju, których wyniki w teście inteligencji porównuje się z wynikami poddanego testowi dziecka. Wole Powiększona tarczyca. Wspomnienie Forma pamięci, w której następuje przypomnienie dawnych przeżyć. Wygaszanie Osłabienie reakcji uwarunkowanej poprzez eksponowanie bodźca warunkowego bez wzmocnienia. Wyobrażenie Subiektywne doświadczenie przypominające postrzeganie, jednak przy braku pierwotnego bodźca zewnętrznego. Wzmocnienie wtórne Wzmocnienie, które nabiera właściwości nagradzających poprzez asocjację z innym, bardziej podstawowym wzmocnieniem. Małpy na przykład, jak wykazały liczne eksperymenty, uczą się pracować za żetony, które można później wymienić na jedzenie. Żetony stanowią wzmocnienie wtórne, skojarzone ze wzmocnieniem pierwotnym - pożywieniem. Wzmocnienie Nagradzający efekt skutecznego uczenia się. Z Zacinanie się Mimowolne powtarzanie jakiegoś dźwięku, sylaby lub słowa. Zahamowanie retroaktywne Zakłócający wpływ nakładania się nowo wyuczonych reakcji na reakcje wcześniej wyuczone. Zdolności Umiejętność efektywnego tworzenia określonych rodzajów nawyków. Zespół Korsakowa Psychoza organiczna spowodowana alkoholizmem i deficytem witaminowym, charakteryzująca się zapominaniem niedawnych wydarzeń. Zjawisko fi Iluzja ruchu przy eksponowaniu serii nieruchomych obrazów w odpowiednio krótkim czasie, polegająca na wykorzystaniu fenomenu ikonicznej pamięci wzrokowej. Zjawisko fi wykorzystane zostało w filmie i telewizji. Zjawisko Purkinjego Zmiana zdolności rozróżniania kolorów o zmierzchu. Ciepłe kolory ciemnieją, a zimne ulegają rozjaśnieniu. Zmysł kinestetyczny Świadomość ruchów własnego ciała, pozwalająca na koordynacje motoryczną. Przygotowała Aneta
do góry
główna / mordercy / zbrodnia / psychologia / medycyna / media